फसल की खेती (Crop Cultivation)

Weed Control in Soybean Farming: बुआई के 10-12 दिन बाद इन रसायनों का उपयोग करे

03 जुलाई 2025, नई दिल्ली: Weed Control in Soybean Farming: बुआई के 10-12 दिन बाद इन रसायनों का उपयोग करे – सोयाबीन की फसल में खरपतवार अगर समय पर न हटाए जाएं, तो पैदावार में 30 से 50% तक की गिरावट आ सकती है। खासकर बुआई के 10 से 12 दिन बाद खरपतवार तेजी से उगते हैं और फसल के पोषक तत्व, पानी और धूप छीन लेते हैं। ऐसे में जरूरी है कि किसान इस समय उचित खरपतवारनाशी रसायनों का इस्तेमाल करें। इस लेख में हम बताएंगे कि इस समय किन-किन प्रभावी रसायनों का छिड़काव करना चाहिए, कितनी मात्रा में और कैसे, ताकि फसल सुरक्षित रहे और उपज में कोई कमी न आए।

बोवनी से पहले (PPI):

  • डायक्लोसुलम + पेंडीमिथालीन (22.5 + 875 सक्रिय तत्व/हेक्टेयर): 2.5 लीटर
  • फ्लूक्लोरलिन 45% EC: 2.22-3.33 लीटर

बोवनी के तुरंत बाद (PE):

  • डायक्लोसुलम 84% WDG: 26 ग्राम
  • सल्फेन्ट्राझोन 39.6% SC: 0.75 लीटर
  • फ्लूमिआक्साझिन 50% SC: 0.25 लीटर

बोवनी के 10-12 दिन बाद (POE):

  • क्लोरीम्यूरान इथाइल 25% WP + सर्फेक्टेंट: 36 ग्राम
  • इमाझेथापायर 10% SL: 1.0 लीटर
  • क्विजालोफाप इथाइल 5% EC: 0.75-1.0 लीटर

खरपतवारनाशकों के उपयोग के लिए पर्याप्त पानी (450-500 लीटर/हेक्टेयर नेपसैक स्प्रेयर से या 120 लीटर/हेक्टेयर पावर स्प्रेयर से) का उपयोग करें। खड़ी फसल में फ्लड जेट या फ्लैट फैन नोजल का प्रयोग करें।

सोयाबीन में खरपतवार नियंत्रण हेतु केंद्रीय कीटनाशक बोर्ड द्वारा 31.03.2025 को जारी सूची में शामिल खरपतवारनाशक

क्र.खरपतवारनाशक का प्रकार Type of Herbicideरासायनिक नाम Technical Ingredientमात्रा/हेक्टे. Dose/he
1बौवनी पूर्व उपयोगी (पीपीआई) Herbicides PPIडायक्लोसुलम + पेण्डीमिथालीन (22.5 + 875 सक्रीय तत्व/ha) Diclosulam 0.9% + Pendimethalin 35% SE (22.5 + 875 a.i./ha)2.51 ली.
पेण्डीमिथालीन इमेझेथापायर2.5-3.0 ली.
फ्लूक्लोरलिन Fluchloralin 45% EC2.22-3.33 ली.
2बौवनी के तुरन्त बाद (पीई) Herbicides PEडायक्लोसुलम + पेण्डीमिथालीन (22.5 + 875 सक्रीय तत्व/ha) Diclosulam 0.9% + Pendimethalin 35% SE2.5 ली.
डायक्लोसुलम 84 डब्ल्यू.डी. जी. Diclosulam 84% WDG26 ग्राम
सल्फेन्ट्राझोन 39.6 एस.सी. Sulfentrazone 39.6% w/w SC0.75 ली.
क्लोमोझोन 50 ई.सी. Clomazone 50% EC1.50-2.00 ली.
पेण्डीमिथालीन 30 ई.सी. Pendimethalin 30% EC2.50-3.30 ली.
पेण्डीमिथालीन 38.7 सी.एस. Pendimethalin 38.7% CS1.50-1.75 कि.ग्रा.
फ्लूमिआक्साझिन 50 एस.सी. Flumioxazin 50% SC0.25 ली.
मेट्रीब्युझिन 70 डब्ल्यू.पी. Metribuzin 70% WP0.75-1.00 कि.ग्रा.
सल्फेन्ट्राझोन क्लोमोझोन Sulfentrazone 28% + Clomazone 30% WP1.25 ली.
पायरोक्सासल्फोन 85 डब्ल्यू.जी. Pyroxasulfone 85% w/w WG150 ग्रा.
मेटालोक्लोर 50 ई.सी. Metalochlor 50 EC2.00 ली.
3अ. बौवनी के 10-12 दिन बाद (POE)क्लोरीम्यूरान इथाईल 25 डब्ल्यू.पी. +सर्फेक्टेन्ट Chlorimuron Ethyl 25% WP + Surfactant36 ग्राम
बेन्टाझोन 48 एस.एल. Bentazone 480 g/l SL2.00 ली
इमेलेथापायर 10 एस.एल. Imazethapyr 10% SL1.00 ली.
इमेझेथापायर 70% डब्ल्यू. जी+सर्फेक्टेन्ट Imazethapyr 70% WG + Surfactant100 ग्रा
क्विजालोफाप इथाईल 5 ई.सी. Quizalofop-ethyl 5% EC0.75-1.00 ली
क्विजालोफाप-पी-इथाईल 10 ई.सी. Quizalofop-ethyl 10% EC375-450 मि.ली.
फेनाक्सीफाप-पी-इथाईल 9.3 ई.सी. Fenoxaprop-p-ethyl 9.3% w/w EC (9% w/v)1.11 ली.
क्विजालोफाप-पी-टेफ्युरिल 4.41 ई.सी. Quizalofop-p-tefuryl 4.41% EC0.75-1.00 ली.
फ्ल्यूआजीफॉप-पी-ब्युटाईल 13.4 ई.सी. Fluazifop-p-butyl 13.4% EC1.00-2.00 ली.
हेलाक्सिफॉप आर मिथाईल 10.5 ई.सी Haloxyfop R Methyl 10.5% w/w EC1.0-1.25 ली.
प्रोपाक्विजाफॉप 10 ई.सी. Propaquizafop 10% EC0.50-0.75 ली
क्लेथोडियम 25 ई.सी. Clethodim 25% w/w (240 g/L) EC0.50-0.70 ली
फ्लूथियासेट मिथाईल 10.3 ई.सी. Fluthiacet Methyl 10.3% EC125 मि.ली.
ब पूर्वमिश्रित खरपतवारनाशक (Pre-mixed POE)फ्लूआजिआफॉप-पी-ब्युटाईल+फोमेसाफेन Fluazifop-p-butyl 11.1% w/w + Fomesafen 11.1% w/w SL1.00 ली.
इमाझेथापायर इमेजामॉक्स Imazethapyr 35% + Imazamox 35% WG100 ग्रा.
प्रोपाक्विजाफॉप इमाझेथापायर Propaquizafop 2.5% + Imazethapyr 3.75% w/w ME2.00 ली.
सोडियम एसीफ्लोरफेन+क्लोडिनाफाप प्रोपारगील Sodium Acifluorfen 16.5% + Clodinafop Propargyl 8% EC1.00 ली.
फोमेसाफेन + क्विजालोफाप इथाईल Fomesafen 12% + Quizalofop ethyl 3% w/w SC1.50 ली.
क्विजालोफाप इथाईल + क्लोरीम्यूरान इथाईल + सर्फेक्टेन्ट Quizalofop Ethyl 10% EC + Chlorimuron Ethyl 25% WP + Surfactant (0.2) (Herbicide) (Twin pack)375 मिली+36 ग्रा.+0.2%
हेलाक्सिफॉप आर मिथाईल इमाझेथापायर Haloxyfop-R Methyl 12.8% + Imazethapyr 10% (w/w) ME0.825 ली.
फोमेसाफेन+ फेनाक्सीफाप-पी- इथाईल + क्लोरीम्यूरान इथाईल Fomesafen 12.5% + Fenoxaprop-p-Ethyl 10% + Chlorimuron Ethyl 0.9% ME (125+100+9 a.i./ha)1.00 ली.
फ्लूथियासेट मिथाईल + क्विजालोफाप इथाईल Fluthiacet-methyl 2.5% + Quizalofop-ethyl 10% EC0.50 ली.
क्विजालोफाप इथाईल इमाझेथापायर Quizalofop ethyl 7.5% + Imazethapyr 15% w/w EC0.50 ली.
फेनाक्सीफाप-पी- इथाईल + क्लोरीम्यूरान इथाईल + इमाझेथापायर Fenoxaprop-p-ethyl 6% + Chlorimuron ethyl 0.9% + Imazethapyr 10% SC1.00 ली.

(नवीनतम कृषि समाचार और अपडेट के लिए आप अपने मनपसंद प्लेटफॉर्म पे कृषक जगत से जुड़े – गूगल न्यूज़,  टेलीग्रामव्हाट्सएप्प)

(कृषक जगत अखबार की सदस्यता लेने के लिए यहां क्लिक करें – घर बैठे विस्तृत कृषि पद्धतियों और नई तकनीक के बारे में पढ़ें)

कृषक जगत ई-पेपर पढ़ने के लिए नीचे दिए गए लिंक पर क्लिक करें:

www.krishakjagat.org/kj_epaper/

कृषक जगत की अंग्रेजी वेबसाइट पर जाने के लिए नीचे दिए गए लिंक पर क्लिक करें:

www.en.krishakjagat.org

Advertisements